Osmânlı devletinde Rus sefîri olarak uzun seneler çalısan Ignatiyef, hâtıralarında, sultân ikinci Mahmûd hân zemânında, Fener Patrikhânesinin kapısında asılan, 1237 [m. 1821] Rum isyânının baş plânlayıcısı, Patrik Gregoryosun Rus Çarı Aleksandra yazdıgı mektûbu açıklamakdadır. Mektûb ibret vericidir:
“Türkleri maddeten ezmek ve yıkmak gayr-i mümkindir. Çünki Türkler, müslimân oldukları için çok sabrlı ve mukâvemetli insanlardır. Gâyet magrûrdurlar ve izzet-i îmân sâhibidirler. Bu hasletleri, dinlerine baglılıklarından, kadere rızâ göstermelerinden, an’anelerinin kuvvetinden, pâdisâhlarına [devlet adamlarına, kumandanlarına, büyüklerine] olan itâ’at duygularından gelmekdedir.
Türkler zekîdirler ve kendilerini müsbet yolda sevk-u idâre edecek reîslere sâhib oldukları müddetçe de çalıskandırlar. Gâyet kanâ’atkârdırlar. Onların bütün meziyyetleri, hattâ kahramanlık ve secâ’at duyguları da an’anelerine olan merbûtiyyetlerinden (baglılıklarından), ahlâklarının salâbetinden gelmekdedir.
Türklerde evvelâ itâ’at duygusunu kırmak ve ma’nevî râbıtalarını (baglarını) kesr etmek (parçalamak), dînî metânetlerini (saglamlıgını) zâ’fa ugratmak (za’îfletmek) îcâb eder. Bunun da en kısa yolu, an’anât-i milliyye (millî geleneklerine) ve ma’neviyyelerine uymayan hâricî fikrler ve hareketlere alısdırmakdır.
Ma’neviyyâtları sarsıldıgı gün, Türklerin kendilerinden seklen çok kudretli kalabalık ve zâhiren hâkim kuvvetler önünde zafere götüren asl kudretleri sarsılacak ve maddî vâsıtaların üstünlügü ile yıkmak mümkin olabilecekdir. Bu sebeble Osmânlı Devletini tasfiye için mücerred olarak harb meydânlarındaki zaferler kâfî degildir.
Hattâ sâdece bu yolda yürümek, Türklerin haysiyyet ve vekârını tahrîk edeceginden, hakîkatlerine nüfûz edebileceklerine sebeb olabilir.
Yapılacak olan, Türklere birsey his etdirmeden, bünyelerindeki tahrîbi temâmlamakdır.”
Tam İlmihâl Se’âdet-i Ebediyye
S.534
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder